„Samarytanie z Markowej” to ekspozycja składająca się z dwudziestu plansz, prezentujących dokumenty i zdjęcia ilustrujące historię polskiej i żydowskiej społeczności we wsi Markowa, a także realia okupacji niemieckiej w Polsce, podczas której każdemu, kto pomagał Żydom, groziła kara śmierci.
Wystawę rozpoczyna się od opowieści tragicznej historii rodziny Józefa i Wiktorii Ulmowie w czasie okupacji niemieckiej ukrywali w swoim domu we wsi Markowa ośmioro Żydów: pięciu mężczyzn z rodziny Goldmanów z Łańcuta oraz trzy markowianki – Leę (Laykę) Didner z córką i Genię (Gołdę) Grünfeld. Władze niemieckie dowiedziały się o tym w wyniku donosu i wszyscy ukrywani przez Ulmów Żydzi zostali zabici. Życie stracili też pomagający im Polacy: Józef Ulma, będąca w zaawansowanej ciąży Wiktoria, a także sześcioro ich małych dzieci. Cykl plansz zamykają dokumenty z procesu beatyfikacyjnego rodziny Ulmów oraz dyplom przyznający Wiktorii i Józefowi tytuł Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.
Wśród prezentowanych fotografii jest jedna szczególna (rzecz jasna na wystawie widzimy jej kopię). Zdjęcie wykonał Józef Ulma w 1940 r. Widać na nim Żydówki w Markowej, które dwa lata później, w połowie grudnia 1942 r. zabili Niemcy. 24 marca 1944 r. na to zdjęcie spadły krople krwi, gdy Niemcy zabijali autora tej fotografii, jego żonę i dzieci oraz ukrywanych przez nich Żydów. Zakrwawiona fotografia przetrwała…
Na jednej z map województwa podkarpackiego z miejscowościami, w których ludność żydowska była ratowana przez Polaków podczas II wojny światowej, pokazana jest skala ratowania Żydów (w tym w Markowej, gdzie Polacy ocalili życie 21 osobom). Na terenie całego Podkarpacia ponad 1600 Polaków starało się o ocalenie ok. 2900 Żydów. Niemcy w odwecie zabili nie mniej niż 200 Polaków.
Dzisiaj jest Narodowy Dzień pamięci Polaków ratujących Żydów. Dokładnie dzisiaj bowiem mija 75 lat od męczeńskiej śmierci rodziny Ulmów. Józef i Wiktoria z dzieckiem pod sercem oraz ich sześcioro małych dzieci zostało bestialsko zamordowanych przez Niemców za to, że ukrywali ośmioro Żydów. Trwa ich proces beatyfikacyjny, a we wsi Markowa znajduje się Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów.
Całą ekspozycję pt. „Samarytanie z Markowej” , o której informowaliśmy w naszym portalu, można obejrzeć w Muzeum Historycznym Lubina (Ratusz – parter) do 31 marca 2019 r.
