Komisja Europejska 21 grudnia zatwierdziła nowe wytyczne w sprawie pomocy państwa na cele związane z klimatem, ochroną środowiska i energią (CEEAG). Wytyczne zostaną formalnie przyjęte w styczniu 2022 r. i będą od tego momentu obowiązywać. Nowe zasady wiążą się z dostosowaniem do ważnych celów i zadań UE określonych w Europejskim Zielonym Ładzie oraz do innych wprowadzonych niedawno zmian regulacyjnych w dziedzinie energii i środowiska, a także uwzględniają rosnące znaczenie ochrony klimatu.
– Europa będzie potrzebować znacznej ilości zrównoważonych inwestycji, które posłużą jako wsparcie transformacji ekologicznej. Chociaż znaczna część środków pochodzić będzie z sektora prywatnego, wsparcie publiczne będzie potrzebne dla szybkiego procesu zielonej transformacji. Zatwierdzone dzisiaj nowe wytyczne wzmocnią wszystkie nasze wysiłki podejmowane w celu dekarbonizacji społeczeństwa. Ułatwią między innymi podejmowanie inwestycji przez państwa członkowskie, w tym w obszarze odnawialnych źródeł energii, co w efektywny kosztowo sposób przyspieszy osiągnięcia Zielonego Ładu. Jest to ważny krok, dzięki któremu nasze zasady pomocy państwa będą w pełnym zakresie wspierać Europejski Zielony Ład – mówi Margrethe Vestager, wiceprzewodnicząca wykonawcza KE odpowiedzialna za politykę konkurencji
Jak podkreśla KE Zatwierdzone zasady pomocy państwa to wsparcie dla projektów w zakresie ochrony środowiska, w tym ochrony klimatu i generowania zielonej energii. Obejmują one sekcje przewidujące szerokie i elastyczne wsparcie dekarbonizacji gospodarki, otwarte na wszystkie technologie, które mogą przyczynić się do osiągnięcia założeń Europejskiego Zielonego Ładu, w tym na odnawialne źródła energii, środki z zakresu efektywności energetycznej, pomoc na czystą mobilność, infrastrukturę, gospodarkę o obiegu zamkniętym, ograniczenia zanieczyszczenia środowiska, ochronę i przywrócenie różnorodności biologicznej, a także środki gwarantujące bezpieczeństwo dostaw energii.
Zasady mają pomagać państwom członkowskim w realizacji ambitnych celów UE w zakresie energii i klimatu przy jak najmniejszym koszcie dla podatników i bez nadmiernego zakłócania konkurencji na jednolitym rynku. Celem wytycznych jest także ułatwienie uczestnictwa społeczności energetycznych działających w zakresie energii odnawialnej oraz małych i średnich przedsiębiorstw – istotnych podmiotów stanowiących siłę napędową zielonej transformacji.
Zmienione wytyczne obejmują ważne dostosowania w celu ujednolicenia zasad ze strategicznymi priorytetami Komisji, w szczególności tymi określonymi w Europejskim Zielonym Ładzie, a także z innymi niedawnymi zmianami regulacyjnymi i wnioskami Komisji w obszarze energii i środowiska, w tym z pakietem „Gotowi na 55”.
W szczególności w wytycznych:
– Rozszerzono kategorie inwestycji i technologii, które mogą być wspierane przez państwa członkowskie, tak aby objęły swoim zakresem wszystkie technologie mogące przyczynić się do realizacji Europejskiego Zielonego Ładu. Nowa, oddzielna sekcja poświęcona jest ograniczeniu oraz unikaniu emisji gazów cieplarnianych, co ułatwiać będzie ocenę środków wspierających dekarbonizację różnych sektorów gospodarki, w tym inwestycji w energię ze źródeł odnawialnych, skuteczność energetyczną w procesach produkcji oraz dekarbonizację przemysłu, zgodnie z Europejskim prawem o klimacie. W zmienionych zasadach dopuszcza się, ogólnie rzecz biorąc, pomoc do wysokości 100 proc. luki w finansowaniu, zwłaszcza jeżeli pomoc ta przyznawana jest w następstwie procedury przetargowej zgodnej z zasadami konkurencji. Wprowadzono ponadto nowe instrumenty pomocy, takie jak kontrakty na transakcje różnicowe dotyczące dwutlenku węgla, aby pomóc państwom członkowskim w reagowaniu na potrzeby przemysłu związane z zieloną transformacją.
– Uwzględniono pomoc dla szeregu obszarów istotnych dla Europejskiego Zielonego Ładu. Chodzi tu między innymi o nowe lub zaktualizowane sekcje poświęcone pomocy na rzecz zapobiegania zanieczyszczeniom innym niż w wyniku gazów cieplarnianych, w tym zanieczyszczeniu hałasem, oraz ograniczania takiego zanieczyszczenia, pomocy na efektywne gospodarowanie zasobami i gospodarkę o obiegu zamkniętym, pomocy na rzecz różnorodności biologicznej i na naprawę szkód w środowisku naturalnym. Ponadto wytyczne zawierają sekcje poświęcone pomocy zachęcającej do inwestycji w sztandarowych obszarach, takich jak charakterystyka energetyczna budynków i czysta mobilność, obejmująca wszystkie rodzaje transportu.
– Wprowadzono zmiany obowiązujących obecnie zasad dotyczących ulg w odniesieniu do niektórych opłat za energię elektryczną dla odbiorców energochłonnych. Zasady te mają na celu ograniczenie ryzyka, że – ze względu na te opłaty – działalność w niektórych sektorach przeniesie się do miejsc, w których nie obowiązuje dyscyplina środowiskowa lub jest ona mniej ambitna niż w UE. Aby sprostać zwiększonym wysiłkom na rzecz dekarbonizacji wymaganym do osiągnięcia celów klimatycznych UE, w wytycznych rozszerzono ulgi wszystkich opłat służących finansowaniu dekarbonizacji i polityki społecznej. Co więcej, w wytycznych uproszczono kwestię kwalifikujących się sektorów, mając na uwadze umożliwienie państwom członkowskim utrzymania równych warunków działania i w oparciu o obiektywne wskaźniki na szczeblu sektorowym. Dokonano również przeglądu zasad, aby skuteczniej podtrzymać stopniową dekarbonizację takich przedsiębiorstw, m.in. poprzez powiązanie ulg ze zobowiązaniami beneficjentów do zmniejszenia ich śladu węglowego.
– Wprowadzono zabezpieczenia, które zagwarantują, że wsparcie będzie udzielane w tych obszarach, w których jest niezbędne do skuteczniejszej ochrony klimatu i środowiska, jak również że nie będzie przekraczać kwoty koniecznej do osiągnięcia celów środowiskowych ani zakłócać konkurencji czy też zagrażać integralności jednolitego rynku. W tym względzie wytyczne zwiększą na przykład udział zainteresowanych stron w projektowaniu dużych środków pomocy, zobowiązując państwa członkowskie do przeprowadzania konsultacji z zainteresowanymi stronami na temat najważniejszych cech takich środków.
– Zapewniono spójności z odpowiednimi przepisami i strategiami UE w obszarze środowiska i energii, m.in. poprzez wstrzymanie dopłat do najbardziej zanieczyszczających paliw kopalnych, w przypadku których pozytywna ocena Komisji zgodnie z zasadami pomocy państwa jest mało prawdopodobna ze względu na ich znaczący szkodliwy wpływ na środowisko. Mało prawdopodobne jest zatwierdzanie środków obejmujących nowe inwestycje w gaz ziemny, chyba że wykazano, iż inwestycje te są zgodne z celami klimatycznymi Unii na lata 2030 i 2050, a także ułatwiają przejście z bardziej zanieczyszczających środowisko paliw, nie blokując technologii, co mogłoby utrudniać wprowadzanie czystszych rozwiązań na szeroką skalę. Wytyczne zawierają również nową sekcję dotyczącą pomocy na zamknięcie elektrowni węglowych, torfowych i łupkowych, co ma ułatwić dekarbonizację w sektorze energetycznym.
– Usprawniono dotychczasowe zasady i zwiększono ich elastyczność, również poprzez usunięcie wymogu indywidualnego zgłaszania dużych zielonych projektów w ramach programów zatwierdzonych przez Komisję już wcześniej.