Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej opublikowało „Zasady realizacji instrumentów terytorialnych w Polsce w perspektywie finansowej UE na lata 2021-2027”. Według MFiPR mają one ułatwić realizację zadań w ramach wybranych instrumentów terytorialnych podmiotom, które są odpowiedzialne za ich wdrażanie – przede wszystkim partnerstwom jednostek samorządu terytorialnego oraz społecznościom lokalnym.
– Przygotowanie i opublikowanie tego dokumentu wynika bezpośrednio z zapisów Umowy Partnerstwa na lata 2021-2027. Celem „Zasad realizacji instrumentów terytorialnych w Polsce w perspektywie finansowej UE na lata 2021-2027” jest omówienie przepisów dot. instrumentów terytorialnych na lata 2021-2027, w szczególności tych wynikających z ustawy z dnia 28 kwietnia 2022 r. o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021–2027 (tzw. ustawa wdrożeniowa) oraz przedstawienie rekomendacji opartych na doświadczeniach z wdrażania instrumentów terytorialnych w perspektywie 2014-2020.Zawarte w tym dokumencie zasady mają wesprzeć i usprawnić realizację instrumentów terytorialnych , a co za tym idzie przyczynić się do zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich, gmin, powiatów i województw oraz zamieszkujących je społeczności lokalnych – informuje Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej.
Jak podaje MFiPR Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (ZIT) to forma współpracy, w ramach której partnerstwa miast i otaczających je gmin oraz władze województw będą wspólnie przeprowadzać projekty finansowane z Funduszy Europejskich. Istotą ZIT w nowej perspektywie na lata 2021-2027 jest realizacja projektów zintegrowanych, które przyczynią się do rozwiązywania bądź zaspokajania potrzeb obszaru objętego ZIT. W tym celu zostaną opracowane strategie rozwoju ponadlokalnego i strategie ZIT.
W ramach ZIT możliwe są cztery formy partnerstwa: stowarzyszenie jednostek samorządu terytorialnego, porozumienie międzygminne, związek międzygminny, powiatowy lub powiatowo-gminny, związek metropolitalny województwa.
Celem realizacji ZIT-ów w Polsce jest:
– sprzyjanie rozwojowi współpracy i integracji na obszarach funkcjonalnych miast (szczególnie miast wojewódzkich);
– promowanie partnerskiego modelu współpracy jednostek administracyjnych na miejskich obszarach funkcjonalnych;
– realizacja zintegrowanych projektów odpowiadających w sposób kompleksowy na potrzeby i problemy miast i ich obszarów funkcjonalnych (MOF);
– zwiększanie wpływu miast i ich obszarów funkcjonalnych na kształt i sposób realizacji działań na ich obszarze w ramach polityki spójności.
Opierając się na dotychczasowych doświadczeniach w realizacji instrumentów terytorialnych w Polsce, w perspektywie finansowej na lata 2021-2027 Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej przewiduje wdrażanie wszystkich narzędzi terytorialnych wymienionych w art. 28 rozporządzenia UE 2021/1060, w tym także tych, które zostały wypracowane w ramach polityki spójności w latach 2014-2020, tj.: zintegrowane inwestycje terytorialne (ZIT), rozwój lokalny kierowany przez społeczność (RLKS) oraz nowego narzędzia – inne instrumenty terytorialne (IIT).
Z przepisów zawartych w rozporządzeniach UE na lata 2021-2027 wynika, że minimum 8% środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) należy przeznaczyć na wsparcie zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich, który będzie wdrażany wyłącznie poprzez ww. instrumenty terytorialne (IT).
Ustaliliśmy, ze w trakcie negocjacji zapisów kontraktów programowych między stroną rządową i samorządową ustalono również, że na zrównoważony rozwój obszarów miejskich wdrażany w danym regionie za pośrednictwem instrumentów terytorialnych, z poszczególnych programów regionalnych przeznaczonych zostanie – za pośrednictwem instrumentów terytorialnych – minimum od 15,91% do 16,15% środków z EFRR.
Z instrumentów terytorialnych mogą być finansowane projekty ze wszystkich celów polityki spójności (CP1-CP6) w takich obszarach jak np. przedsiębiorczość, środowisko, kultura i zrównoważona turystyka, kapitał ludzki czy rozwój cyfrowy. Przy czym projekty realizowane w ramach CP5 muszą być wdrażane na podstawie strategii terytorialnej lub strategii RLKS. Instrumenty terytorialne mają charakter wielofunduszowy i wykorzystują środki z EFRR, Europejskiego Funduszu Społecznego+ (EFS+), Funduszu Spójności (FS), Funduszu Sprawiedliwej Transformacji (FST), Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) lub Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury (EFMRA).
W perspektywie finansowej na lata 2021-2027 planowane jest także rozszerzenie zasięgu realizacji instrumentu ZIT, który nie będzie ograniczony do Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Ośrodka Wojewódzkiego (MOF OW), ale obejmie również pozostałe MOF wyznaczone przez samorządy wojewódzkie, w szczególności miasta średniej wielkości tracące funkcje społeczno-gospodarcze, które w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego do 2030 roku (KSRR 2030) są zdefiniowane jako Obszar Strategicznej Interwencji (OSI) o znaczeniu krajowym. Ważnym aspektem wdrażania tego instrumentu jest zintegrowane podejście do realizacji działań odpowiadających na potrzeby określone w strategiach terytorialnych. W nowej perspektywie ma on objąć łącznie ponad 80 miejskich obszarów funkcjonalnych.
Z kolei instrument RLKS umożliwi społecznościom lokalnym inicjowanie i realizację – w sposób partycypacyjny – działań rozwojowych. W tym celu na określonym terytorium powstają lokalne grupy działania, które odpowiadają za opracowanie i wdrażanie lokalnej strategii rozwoju. Zastosowanie tego instrumentu nie ogranicza się jedynie do terenów wiejskich. Może być on wdrażany także w gminach miejsko-wiejskich, miejskich, a także w dzielnicach miast.
