Kapitał żelazny w sektorze polskich organizacji pozarządowych to zdecydowana nowość. Wiele fundacji czy też organizacji jest na etapie rozpoznawania takiego typu wsparcia finansowego dla swojej działalności.
Poprzez zaangażowanie środków pieniężnych na rynku kapitałowym i finansowym kapitał żelazny może w znaczącym stopniu przyśpieszyć rozwoju organizacji, ale co ważniejsze, przygotować ją na nieprzewidziane problemy stabilności finansowej. Już dowiedzieliśmy się w naszym portalu, czym jest kapitał żelazny. Dziś dowiemy się, jakie rozwiązania są stosowane zagranicą.
W krajach, w których gospodarka rynkowa funkcjonuje od stuleci, znacząca ilość organizacji decyduje się na zbudowanie kapitału żelaznego. W wielu przypadkach ze znakomitym skutkiem. Najlepszym tego przykładem są Stany Zjednoczone, gdzie fundusz żelazny (ang. Endowment Founds) ma swoją 500-letnią historię. Wydaje się, że w tej działalności najlepiej odnajdują się uniwersytety i college. Z danych Sovereign Wealth Fund Institute wynika, że na liście 10 największych funduszy żelaznych świata, znajduje się aż sześć amerykańskich uczelni. National Center for Education Statistics podaje w raporcie z 2017 roku, że fundusze typu endowment, dedykowane dla sektora edukacji, zarządzały środkami o wartości rynkowej 544 miliardów dolarów. Co bardziej imponujące, tylko w roku 2017 ich wartość zwiększyła się o 10%.
Amerykańska kultura kapitalizmu wpływa też na NGO. Osoby zasiadające w zarządach tych organizacji, mają świadomość możliwych i nieoczekiwanych problemów w zakresie finansowania. Dlatego też uważa się, że stworzenie endowment found jest obowiązkiem zarządu NGO w celu zapewnienia stabilizacji i rozwoju organizacji. Zarówno uczelnie, jak i inne NGO, tworzą fundusze żelazne głównie w oparciu o środki otrzymane od darczyńców. Przyjmuje się, że 5% zysków z zainwestowanego kapitału przeznaczone jest na wydatki związane z działalnością organizacji i z jej potrzebami. Przykładowo, uczelnie wykorzystują te środki na opłacenie działalności badawczej, naukowej, czy też na stypendia.
Za pioniera wsparcia finansowego dla rozwoju nauki, można uznać… Marka Aureliusza, który w 176 roku. n.e. utworzył fundusz profesorski dla wybranych szkół w Imperium Rzymskim. Od XVI wieku tego typu fundusze zdobyły swoja popularność w Anglii. Amerykańska historia donorów na rzecz organizacji non-profit, zaczęła się jeszcze przed uzyskaniem niepodległości Ameryki.
W 1638 r. John Harvard podarował swoje zbiory biblioteczne oraz niektóre nieruchomości dla nowo utworzonego Harvard College. W 1715 roku Elihu Yale obdarował dotacją o znaczącej sumie uczelnię, która w ramach podziękowania przyjęła jego imię. Do dzisiaj Yale i Harvard są największymi funduszami z kapitałem żelaznym w USA. Oprócz nich warto wyróżnić Uniwersytet Princtone, MIT czy też Stanfrod, biorąc pod uwagę poosiadane środki. Fundusze żelazne w USA to nie tylko uniwersytety. NGOs z różnych dziedzin życia zarządzają znacznymi kapitałami, które wspierają ich rozwój i realizację wizjonerskich misji. Spośród setek organizacji, można wyróżnić: Metropolitan Museum of Art, Memorial Sloan-Kettering Cancer Centre, Boston Symphony Orchestra, American Red Cross czy też Berkshire Environmental Endowment Fund. Organizacje te działają w różnych dziedzinach: od sztuki, przez ochronę zdrowia, po wspieranie środowiska naturalnego.
Ważnymi aspektami w tworzeniu sukcesu funduszy są: plan na działalność NGO, wizjonerski i odpowiedzialny cel, profesjonalny prospekt funduszu, odpowiednia kampania marketingowa oraz wieloletni plan współpracy z fundatorami kapitału. Według ekspertów, to właśnie skuteczna kampania przyciągająca fundatorów jest głównym czynnikiem sukcesu takiej działalności.
Organizacje takie jak: Ronald McDonald House Charities (z kampanią Marathon Team), Lincoln Park Zoo (organizujące akcję ADOPT an Animal), zasługują na wyróżnienie. Jednak lista kampanii marketingowych, które miały na celu uzyskanie odpowiedniego wsparcia finansowego i zostały zakończone sukcesem, jest znacznie dłuższa. To wskazuje tylko na to, jak ważny jest marketing dla NGO.
Na liście 20 największych fundacji i Funduszy żelaznych Bussines Insidera, dominują amerykańskie uczelnie. Widoczne są również organizacje z sektora opieki zdrowotnej czy sztuki. Co ciekawe, na liście tej, znajdują się również nazwiska dwóch popularnych rodzin: Gates (Bill i Melinda) oraz Ford (Henry i Edsel ), których fundacje aktywnie wspierają NGOs. Ścieżką Stanów Zjednoczonych od lat podążaj kraje azjatyckie. Wartość funduszy żelaznych w krajach takich jak Hong Kong czy Singapur, nie odbiega znacząco od tych amerykańskich. Spośród wielu azjatyckich NGO, warto wspomnieć o Hong Kong Jockey Club (wspiera organizacje sportowe) czy Hong Kong Housing Society (wspiera obywateli będących w kryzysie mieszkaniowym), które operują dużymi środkami pieniężnymi.
W 2020 roku Fundusz Żelazny Brown University osiągnął zysk ze swoich inwestycji na poziomie 12,1% co przewyższa zyski z inwestycji wielu wyspecjalizowanych funduszy inwestycyjnych. Ranking Sovereign Wealth Fund Institute wskazuje fundusz Ensign Peak Advisory, wspierający organizację religijną jako największy fundusz żelazny na świecie. Według danych Instytutu, zarządza on sumą o wartości 124 000 000 000 dolarów.
Podobną drogą starają się podążać polskie organizacje pozarządowe. Niektóre już zbudowały kapitały żelazne, jednakże, póki co nieporównywalne z zagranicznymi odpowiednikami. Niektóre jednak dopiero przygotowują się do tego typu działań. Przykładem tego jest Europejska Fundacja Aktywizacji Społecznej EFAS z Wrocławia ze swoim projektem asperIT. Czas pokaże, czy organizacja wywodząca się z Wrocławia będzie w stanie dorównać zagranicznym kapitałom żelaznym. Będzie to bardzo trudne, ale wierzymy, że możliwe.
Adam Pilichowicz / asperIT
