Ospa to jedna z kilku charakterystycznych dla wieku dziecięcego chorób zakaźnych. W Polsce rocznie rejestruje się około 200 tysięcy przypadków ospy wietrznej, z czego większość dotyczy dzieci do 4 roku życia.
Ospa to choroba zakaźna, którą wywołuje wirus Varicella Zoster Virus. Najczęściej przenoszona jest drogą kropelkową. Bywa nazywana również wiatrówką, ponieważ wirus może być przenoszony przez wiatr na odległość nawet kilkudziesięciu metrów.
Ospa wietrzna u dzieci rozwija się w organizmie stosunkowo długo, ponieważ pierwsze objawy pojawiają się zwykle 13 – 17 dni od zakażenia. Należą do nich gorączka, kaszel i ból gardła, złe samopoczucie, brak apetytu. Następnie występuje wysypka grudkowo-pęcherzykowa. Wysypka pojawia się zarówno na skórze gładkiej i owłosionej, jak i na błonach śluzowych jamy ustnej, gardła i narządów płciowych (są one najbardziej bolesne), rzadziej lokalizuje się na rączkach i nóżkach. Na początku ma postać czerwonych plamek, które szybko przekształcają się w pęcherzyki wypełnione przeźroczystym płynem, które następnie pękają i przyjmują postać strupków. Odpadają one po około ośmiu dniach, nie zostawiając po sobie zazwyczaj żadnego śladu. Wysypka pojawia się kilkukrotnie w przebiegu ospy, z tego powodu na ciele dziecka w określonym momencie wysypują różne formy morfologiczne wykwitów. Chore dzieci zakażają najbardziej na 2 dni przed i 3 dni po wystąpieniu wysypki.
Ospa wietrzna u dzieci zazwyczaj przebiega łagodnie, ale istnieje realne ryzyko jej ciężkiego przebiegu i powikłań. W Polsce w wyniku ciężkiego przebiegu i powikłań ospy wietrznej co roku trafia do szpitala 800-1361 osób, z czego ponad 83% to dzieci poniżej 9. roku życia. Ryzyko powikłań ospy wietrznej jest szczególnie duże w przypadku noworodków, niemowląt oraz dzieci większych i dorosłych z zaburzeniami odporności (np. pacjenci leczeni z powodu choroby nowotworowej).
Najczęściej występujące powikłania ospy wietrznej to powikłania skórne, jak nadkażenia bakteryjne skóry wywołane przez gronkowce i paciorkowce, które mogą także prowadzić do ropni, ropowicy, róży, zapalenia tkanki łącznej i martwiczego zapalenia powięzi, liszajów oraz do powstania szpecących blizn na skórze chorego. Z kolei powikłania ośrodkowego układu nerwowego mogą dotyczyć: porażenia nerwów czaszkowych, zespołu ataksji móżdżkowej, poprzecznego zapalenia rdzenia kręgowego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, mózgu oraz drgawek gorączkowych. Do znacznie rzadszych powikłań należy zapalenie wątroby, stawów i mięśnia sercowego, małopłytkowość, cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek, zapalenie płuc oraz zapalenie żołądka i jelit.
Warto stosować profilaktykę w postaci szczepionki, która chroni przed infekcją lub znacznie łagodzi jej przebieg. Osobom podatnym na infekcję szczepionkę można również zaaplikować w ciągu 72 godzin od kontaktu z zakażonym. Przechorowanie ospy daje odporność na całe życie, ale w wypadku upośledzenia odporności organizmu może nastąpić nawrót choroby pod postacią półpaśca. Szczepionkę można podać jako pierwszą dawkę dziecku zanim ukończy dziewiąty miesiąc życia. Schemat szczepienia to 2 dawki podawane w odstępie co najmniej 6 tygodni.
Bezpłatnym szczepieniom przeciw ospie wietrznej podlegają także dzieci do ukończenia 12. roku życia, które przebywają w zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych, zakładach opiekuńczo-leczniczych, rodzinnych domach dziecka, domach dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, domach pomocy społecznej, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, regionalnych placówkach opiekuńczo-terapeutycznych i interwencyjnych ośrodkach preadopcyjnych.
Nadto szczepieniem powinny być objęte również dzieci do 12. roku życia, które nie były szczepione, a przebywają w otoczeniu osób z osłabioną odpornością, przewlekle chorych, zakażonych HIV lub są w grupie ryzyka np: z upośledzoną odpornością, przed chemoterapią lub leczeniem immunopresyjnym, zakażone HIV
Więcej informacji o chorobie i profilaktyce na stronie www.ospawietrzna.pl
