Komisja Europejska opublikowała wytyczne dotyczące stosowania mechanizmu „pieniądze za praworządność”

Komisja Europejska opublikowała w środę wytyczne dotyczące konkretnego stosowania tzw. mechanizmu warunkowości uzależniającego korzystanie z finansowania z budżetu UE od poszanowania zasad praworządności. Stwierdzono w tym dokumencie, że wytyczne te są niezwykle istotne, gdyż mają zapewnić jasność i przewidywalność co do tego, w jaki sposób Komisja będzie stosować rozporządzenie.

Komisja rozpocznie procedurę na podstawie rozporządzenia dotyczącego warunkowości, jeżeli „będzie miała uzasadnione podstawy”, by uznać, że spełnione zostały następujące warunki: w państwie członkowskim naruszono co najmniej jedną z zasad państwa prawnego, o których mowa w rozporządzeniu dotyczącym warunkowości (zasadę legalności, zasadę pewności prawa, zakaz arbitralności w działaniu władz wykonawczych, zasadę skutecznej ochrony sądowej, zasadę podziału władzy oraz niedyskryminację i równość wobec prawa); naruszenie dotyczy sytuacji lub działań organów publicznych; naruszenie wpływa lub stwarza poważne ryzyko wpływu na należyte zarządzanie finansami w ramach budżetu UE lub ochronę interesów finansowych UE, obejmujących zarówno dochody, jak i wydatki budżetu.

Ponadto musi istnieć „wystarczająco bezpośredni” związek między naruszeniem a jego skutkami. Komisja Europejska przeprowadzi taką ocenę indywidualnie w odniesieniu do każdego przypadku.

Aby zgromadzić informacje potrzebne do oceny, Komisja będzie korzystać z różnych źródeł informacji. Obejmują one roczne sprawozdanie na temat praworządności przedstawiane przez Komisję, unijną tablicę wyników wymiaru sprawiedliwości, decyzje Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, sprawozdania Europejskiego Trybunału Obrachunkowego, Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) oraz Prokuratury Europejskiej, a także wnioski odpowiednich organizacji międzynarodowych. Skargi są również użytecznym źródłem informacji dla Komisji. (…) – doprecyzowała Komisja Europejska.

Zapowiedziano w wytycznych, że kiedy warunki będą spełnione, Komisja rozpocznie procedurę, o ile nie uzna, że istnieją inne procedury przewidziane w przepisach Unii, które umożliwiłyby jej bardziej skuteczną ochronę unijnego budżetu.

Rozporządzenie w sprawie uwarunkowań dotyczących praworządności, mające na celu ochronę funduszy UE przed ich ewentualnym niewłaściwym wykorzystaniem, weszło w życie 1 stycznia 2021 roku.
W ramach nowych przepisów nie zaproponowano jednak żadnych instrumentów. Rada Europejska zwróciła się do KE o opracowanie wytycznych dotyczących stosowania mechanizmu i zastrzegła, że będzie on mógł zostać uruchomiony dopiero po przyjęciu tych wytycznych. Jednocześnie dwa państwa członkowskie – Polska i Węgry – 11 marca 2021 roku zaskarżyły do TSUE ten mechanizm.
W czerwcu ub.r. w rezolucji przyjętej 506 głosami do 150, przy 28 wstrzymujących się od głosu, deputowani do Parlamentu Europejskiego stwierdzili, że rozporządzenie dotyczące warunkowości w zakresie praworządności, które weszło w życie 1 stycznia 2021 roku, dotyczy również środków przydzielonych za pośrednictwem unijnego Instrumentu na rzecz Odbudowy.
16 lutego br. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Luksemburgu uznał, że tzw. mechanizm warunkowości jest zgodny z prawem UE.